Lan honen esker ikasi doguna.

Kaixo, gu Ylenia, Andrea eta Irantzu gara. Eskerrik asko, blogean sartu danari. Gu blog honen bidez egin nahi izan doguna hau izan da: Batua eta bizkaierazko euskera desberdintzea ariketen bidez, teoria bidez, literaturaren bidez, musikaren bidez....
Ikusi daikezuenez bizkaiera eta batua nahiko desberdinak dira.
Espero dogu gustatu izana, eta gure lanari esker zeozer ikastea.
Mila esker guztioi, besarkada bat !

Lexikoa!

BIZKAIERA OROKORRA

1. Bizkaiereak bere-berea dan lexikoa dauka.       a. Batzuetan beste euskalkietan erabilten diranen aldaerak           dira:gitxi (gutxi), barri (berri), baltz (beltz), erabagi           (erabaki)...       b. Eta besteetan bizkaieraz bakarrik erabilitakoak: abade,           aitita, alboan, arean, berba, berakatz, begitandu, garaun,           geriza, idako, idun, iziotu, lakar, lantzean, lez, sein... 2. Hil, aste ete urtaroen izenak bereziak dira bizkaieraz:       a. hilak: zezeila (otsaila), martia (martxoa), jorraila (apirila),           bagila(ekaina), garagarrila (uztaila), agorrila (abuztua),           zemendia (azaroa),gabonila (abendua).       b. Astegunak: martitzena (asteartea), eguaztena (asteazkena),           eguena (osteguna), barikua (ostirala), eguakoitza (ostirala),           zapatua(larunbata), domekea (igandea).       c. Urtaroak: udabarria (udabarria), udagoiena (udazkena).

Postposizioak!

-EN alde (Ad: Ainararen alde, egitearen alde)
-EN arabera (Ad: Beharren arabera, tamainaren arabera)
-(EN) artean,-ra,-tik...(Ad: Dutenen artean, gure artean, denon artean, sasi artean)
-Z,TIK behera /gora (Ad: Urtez beherakoentzat, metrotik gora, ahoz gora, hankaz gora)
-EN bidez/bitartez (Ad: Osabaren bidez, haien bitartez)
-(EN) bila (Ad: Zure bila, zeren bila, lan bila)
-I buruz (Ad: Eguraldiari buruz, horiei buruz)
-(EN) eske (Ad: Apunteen eske, diru eske)
-I esker (Ad: Ziru esker, petrolioari esker)
-EN esku (Ad: Zuen esku, nire esku)
-(IK), -A, -AK gabe (Ad: Handirik gabe, neurri gabe, liburua gabe)
-EN gain (Ad: Jonen gain)
-EN gainean (Ad: Modernoaren gainean)
-Z gain (era) (Ad: Ariketaz gain )
- gisa (Ad: Adiskide gisa, eredu gisa)
-TIK,-Z kanpoAN, -RA (Ad: Epez kanpo, jokoz kanpo, herritik kanpo, tabernatik kanpo)
-EN jabe (Ad: Buruaren jabe, askoren jabe)
-EN kontra/aurka (Ad: Kontsumoaren aurkako, nire kontra/aurka)
-EN lepotik (Ad: Haren lepotik, gazteenaren lepotik)
-EN mende,-AN,-RA... (Ad: Askoren mende, haren mendetik)
-EN ordez (Ad: Irabazi ordez, anaiaren ordez)
-EN pare ( Ad: Zoroaren pare, inuzenteen pare)
-EN zain (Ad: Berrien zain, horren zain)

Sintaxia!

Akats Ohikoenak:

-Soilik maskulinoa erabiltzea.

                    Bi seme dauzkagu (txarto)         Bi seme-alaba dauzkagu (ondo)

-``A´´ itsatsia jartzea, behar ez denean.

              Azpeitiatik Azkoitiara lau kilometro daude (txarto)     Azpeitiatk Azkoitira lau kilometro daude (ondo)

-Alderantziz,``A´´ itsatsia kentzea, behar duenean.

                    Zuberotik dator Pastorala (txarto)                     Zuberoatik dator Pastorala (ondo)

Bero asko (txarto)-bero handia (ondo)

Beldur asko (txarto)- beldur handia (ondo)

Izenordea:

-Ez dira izenordain indartuak erabiltzea.

      Nik pertsonalki ikusi dot (txarto)                      Nik neuk ikusi dot (ondo)

-Izenordain zehaztugabeak z dira ondo erabiltzen.

               Nor etorri da? Inor (txarto)           Nor etorri da? Inor ere ez (ondo)

-Elkar izenordainaren ordez, aditz laguntzailea aldatzen da.

             Ordudanik ez gara ulertzen (txarto)        Ordudanik ez dugu elkar ulertzen (ondo)

Determinatzaileak:

-Izenburu eta errotuluetan ez da artikulurik jartzen.

                  ``Aterpe´´ kafetegi (txarto)                         ``Aterpe´´ kafetegia (ondo)

-Artikulu zehaztuaren ordez, artikulu zehaztugabea erabiltzea da.

                     Kepa irakasle bikain bat da (txarto)          Kepa irakasle bikaina da (ondo)

-Bera eta berdina nahasten dira.

              Biak bide berdinetik joan dira. (txarto)             Biak bide beretik joan dira (ondo)

-Erakusleekin artikulu zehaztua erabiltzen da itsatsia dela pentsatuz.

                Mutila hau nire klasekoa da (txarto)           Mutil hau nire klasekoa da (ondo)

-``Sei´´,``zazpi´´,``zortzi´´ eta ``bederatzi´´ ri ``R´´ jartzen zaie.

           Seiretan da bilera (txarto)         Seietan da bilera (ondo)

-Emaitzak ez dira ondo adierazten.

           Hiru-bat irabazten goaz (txarto)     Hiru eta bat irabazten goaz (ondo)

-Zenbatzaileak ez dira zuzen erabiltzea.

                Hiru kilotako txuleta (txarto)          Hiru kiloko txauleta (ondo)
Aditza:
-Etorkizuneko ekintza adierzateko -t(z)en erabiltzen da.
       Joatengara kafe bat hartzera? (txarto)          Joango gara kafe bat hartzera? (ondo)
-Aditzeren zenbakia ez da ondo erabiltzen.
        Ez zituan gailetarik jan (txarto)              Ez zuen gailetarik jan (ondo)
-Ez zaio ``e ´´gehitzen ``ke´´ markari atzizkia hartzen duenean.
                  Egin dezaken guztian egin du. (txarto)    Egin dezakeen guztia egin du (ondo)
-Aditza-marka menpeko aditzari aransten zaio.
           Joengo behar dut (txarto)          Joan beharko dut (ondo)      

                                   

Aditzondoak!

Aditzondo normalak
NON NONDIK NORA NORAINO NORANTZ NONGO NORAKO	hemen hemendik hona honaino honantz hemengo honako	hor hortik horra horraino horrantz horko horrako	han handik hara haraino harantz hango harako

Aditziondo indartuak
NON NONDIK NORA NONGO NORAKO	hementxe hemendixe honaxe hemengoxe honakoxe	hortxe hortixe horraxe horkoxe horrakoxe	hantxe handixe haraxe hangoxe harakoxe

Deklinabidea!

Kasuak	Singularra	Plurala	Mugagabea
NOR NORK NORI NOREN NOREKIN NORENTZAT ZERTAZ	-A -AK -ARI -AREN -AREKIN -ARENTZAT -AZ	-AK -EK -EI -EN -EKIN -ENTZAT -EZ	Ø -(e)K -(r)I -(r)EN -(r)EKIN -(r)ENTZAT -(e)Z
NON NONDIK NORA NORAINO NORANTZ NONGO NORAKO PARTITIBOA PROLATIBOA	-(e)AN -(e)TIK -(e)RA -(e)RAINO -(e)RANTZ -(e)KO -(e)RAKO	-ETAN -ETATIK -ETARA -ETARAINO -ETARANTZ -ETAKO -ETARAKO	-(e)(TA)N -(e)(TA)TIK -(e)(TA)RA -(e)(TA)RAINO -(e)(TA)RANTZ -(e)(TA)KO -(e)(TA)RAKO -(r)IK -TZAT
NORENGAN NORENGANDIK NORENGANA NORENGANATZ NORENGANAINO NORENGATIK	-A(REN)GAN -A(REN)GANDIK -A(REN)GANA -A(REN)GANANTZ -A(REN)GANAINO -A(REN)GATIK	-ENGAN -ENGANDIK -ENGANA -ENGANANTZ -ENGANAINO -ENGATIK	-(r)ENGAN -(r)ENGANDIK -(r)ENGANA -(r)ENGANANTZ -(r)ENGANAINO -(r)ENGATIK

Galdetzaileak!

NOR NORK NORI NOREN NOREKIN NORENTZAT NORTAZ ---	nortzuk nortzuek nortzuei nortzuen nortzuekin nortzuentzat nortzuetaz	zer zerk zeri zeren zerekin zerentzat zertaz zerez	zein zeinek zeini zeinen zeinekin zeinentzat zeinetaz zeinez	zeintzuk zeintzuek zeintzuei zeintzuen zeintzuekin zeintzuentzat zeintzuetaz zeintzuez	zenbat zenbatek zenbati zenbaten zenbatekin zenbatentzat zenbatetaz zenbatez
NON NONDIK NORA NORAINO NORANTZ NONGO NORAKO	--- --- --- --- --- --- ---	zertan zertatik zertara zertaraino zertarantz zereko zertarako	zeinetan zeinetatik zeinetara zeinetaraino zeinetarantz zeinetako zeinetarako	zeintzuetan zeintzuetatik zeintzuetara zeintzuetaraino zeintzuetarantz zeintzuetako zeintzuetarako	zenbate(t)an zenbatetatik zenbatetara zenbatetaraino zenbatetarantz zenbate(ta)ko zenbatetarako
NORENGAN NORENGANDIK NORENGANA NORENGANANTZ NORENGANAINO NORENGATIK	nortzuengan nortzuengandik nortzuengana nortzuenganantz nortzuenganaino nortzuengatik	--- --- --- --- --- zergatik	zeinengan zeinengandik zeinengana zeinenganantz zeinenganaino zeinengatik	zeintzuengan zeintzuengandik zeintzuengana zeintzuenganantz zeintzuenganaino zeintzuengatik	zenbatengan zenbatengandik zenbatengana zenbatenganantz zenbatenganaino zenbatengatik

Erakusleak bizkaieraz!

Erakusleak batuaz!

Aditza bizkaieraz!

Aditza batuaz!

Literatura!

Literatura euskalduna oso zabala da. Hainbat idazle famatu dagoz eta egon dira: Bernat Etxepare, Joan Perez, Bernardo Atxaga, Gotzon Garate....
Baina idazle guztien artean desberdintasunak be badagoz, batzuk bizkaieraz idazten dabe eta beste batzuk batueraz.

Bi idazle honek Alvaro Rabelli eta Bitoriano Gandiaga dira eta bizkaierazko liburuak idazten dabez.

Adibidez: Egurrezko hankak eta Hitz lauz.

Honako hau, aldiz Gotzon Garate da eta batuaz idazten dau. Berak idatzi dauz Aldarte oneko ipuinak, Nafarroako ezkurrak...

Musika taldeak!

Guk bizkaiera eta batueraren arteko desberdintasunak aztertuko doguz arlo askotan. Gaur musikan aztertuko dogu. Musika talde gehienek batueraz abesten daben arren, batzuk bizkaieraz abesten dabe.

http://www.youtube.com/watch?v=4cch4J3xjoU
Hau adibidez Gatibu taldea da eta entzun daikezuenez bizkaieraz abesten dau.

http://www.youtube.com/watch?v=JxE2SVl3RHA
Eta honako hau, Ze Esatek! taldea da eta batueraz abesten dau.

Batua eta bizkaiera!

Euskera batua: Euskaltzaindiak proposatutako euskera eredu batua da, 1968ko urriaren 3tik 5era Euskaltzaindiak Arantzazuko  Batzarrean (Oñatin) abiatu zan batasun aurrerabidetik sortua. Euskalkien artean alkar ulertzearen arazoak gainditzeko eta hainbat alorretan hizkuntza arautu baten beharrari erantzuteko sortu zan.


Mendebaleko euskara: euskalki bat da, tradizionalki bizkaiera deitu izan dana. «Mendebalekoa» izendapena zehatzagoa da, euskalki hau zer lurralde eremutan egiten dan kontuan hartuta. Izan ere, Bizkaian ez ezik, Gipuazko Debagoiena eta Debabarrena eskualdeetan eta Arabako Aramaio eta Legutio udalerrietan ere erabiltzen da. Gainera, Arabako euskera zana euskalki honen barruan sailkatzen da, eta Burgoseko eta Errioxako euskararen arrastoek mendebaleko euskararen ezaugarriak dituzte.

Lexikoa eta ortografia!

ARIKETA:

1.1. Arauera ala arabera?

1.2.Arrain ala arrai; usain ala usai; artzain ala artzai?

1.3. Iritzi ala eritzi?

1.4. Erazi ala arazi?

1.5. Ohiko ala ohizko?

1.6. Benetako ala benetazko?

1.7. Alkondara ala alkandora?

1.8. Abeltzaintza ala abeltzantza ?

1.9. Nola esan eta idatzi behar dugu abots ala ahots ?

1.10. Alkondara ala alkandora?

1.11. Ikutu ala Ukitu?

1.12. Itxaso, itsaxo, itsaso...

1.13. Ene, nere, nire

1.14. Ekartzea merezi du ala ekartzeak merezi du?

1.15. Seiretan igual que lauretan?

1.16. Integrazio ala integrazioi?

1.17. Deitu dit ala deitu nau?

1.18. Itxaron zioten ala itxaron zuten?

1.19. Momento ala momentu?

http://www.santurtzieus.com/gelairekia/unitateak/zalantza/duda_lexikoa.htm (Hemen daukazuz erantzunak).

Opozizinoak!

Hona hemen opozizino batzuk bizkaieraz eta batuaz:


Abiarazo> abierazi
Adierazo>adierazi
Alkar>elkar
Gitxi>gutxi
Edegi>ireki
Antxina>antzina
Bardin>berdin
Ehundaka>ehunka
Bildur>beldur
Barriro>berriro
Barri>berri
Alper>alfer
Ames>amets
Andragai>andregai
Baltz>beltz
Eragi>erabaki

Asteko egunak!

Asteko egunak bizkaieraz eta batuaz:

• Astelehena - Astelehena
• Martitzena - Asteartea
• Eguaztena -Asteazkena
• Eguena- Osteguna
• Barikua-Ostirala
• Zapatua- Larunbata
• Domeka-Igandea

http://www.txirrimirrietatxiribiton.com/sagarra-da-apple/asteko-egunak-ikasten-2-sagarra-da-apple-52-51/

Hilabeteak!

Hona hemen, hilabeteak batuaz eta bizkaieraz:

Urtarrila-> Urtarrila

Otsaila->Zezeila

Martxoa-> Martia

Apirila-> Jorraila

Maiatza-> Maiatza

Ekaina-> Bagila

Abuztua-> Agorrila

Iraila-> Iraila

Urria-> Urria

Azaroa-> Zemendia
Abendua-> Gabonila